Γνωρίζοντας τους Αρχειομαρξιστές

Γνωρίζοντας τους Αρχειομαρξιστές,
τους άλλους κομμουνιστές του μεσοπολέμου

του Χάρη Κωστούλα

(Αναδημοσίευση από την εφημερίδα Πριν, Σάββατο 9 - Κυριακή 10 Ιανουαρίου 2021)

Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ασίνη, το βιβλίο «Αρχειομαρξιστές, οι άλλοι κομμουνιστές του μεσοπολέμου», του συγγραφέα Κώστα Παλούκη. Τον συγγραφέα τον είχαμε πρωτογνωρίσει από το βιβλίο που έβγαλε το 2003 μαζί με τους Δ. Λιβιεράτο και Δ. Κατσορίδα με τίτλο «Ο ελληνικός τροτσκισμός, 1923-1946». Το ενδιαφέρον του Κώστα Παλούκη για την περίοδο του μεσοπολέμου και την ιστορία των αντιπολιτευόμενων στο ΚΚΕ ομαδοποιήσεων έμεινε σταθερό. Μετά από χρόνια ερευνητικής δουλειάς μας παρουσιάζει το καινούριο βιβλίο του. 

Μία ενδελεχής, επίμονη και προσεκτική έρευνα για τους άλλους κομμουνιστές

Μια συστηματική ενασχόληση με την οργάνωση του Αρχείου του Μαρξισμού απουσίαζε. Ανάμεσα στους ιστορικούς ερευνητές ήταν ταυτόχρονα μία γνωστή και άγνωστη οργάνωση. Πάντα η επαφή με το Αρχείο του Μαρξισμού γινόταν μέσω των κριτικών που του είχαν ασκηθεί, και σπάνια κάποιος μπορούσε να το γνωρίσει μέσα από την φωνή και τα κείμενα των πρωταγωνιστών του. Δικαιολογημένα μπορεί να πει κανείς, ότι αυτοί οι «άλλοι κομμουνιστές» έμεναν στην σκιά. Βέβαια δεν είναι οι αρχειομαρξιστές οι μόνοι «άλλοι κομμουνιστές του μεσοπολέμου».

Το Αρχείο του Μαρξισμού γεννιέται περίπου την ίδια περίοδο, που εξαιτίας της επίδρασης που είχε η Οκτωβριανή Επανάσταση στο νεαρό ΣΕΚΚΕ, επιλέγεται η σύνδεση με την Κομμουνιστική Διεθνή, με την ταυτόχρονη απομάκρυνση της σοσιαλιστικής ρεφορμιστικής τάσης. Ξεκινά από μια εκδοτική ομάδα θεωρητικών βιβλίων, από επτανήσιους επαναστάτες ριζοσπάστες, για να διαμορφωθεί σύντομα σε ανεξάρτητη οργάνωση.

Στις αρχές της δεκαετίας του 30 συνδέεται με την Διεθνή Αριστερή Αντιπολίτευση (Δ.Α.Α.) και ο Λέων Τρότσκι τους αναγνωρίζει ως επίσημο τμήμα.  Λίγα χρόνια αργότερα έρχεται η ρήξη του Δημήτρη Γιωτόπουλου, γνωστός με το ψευδώνυμο Witte με τον Λέων Τρότσκι. Οι αρχειομαρξιστές δεν ήταν οι μόνοι που διεκδικούσαν την σύνδεση με τον Τρότσκι, καθώς το ίδιο επιθυμούσε και η ομάδα του παλιού γραμματέα του ΚΚΕ, Παντελή Πουλιόπουλου. Σε αυτό το σημείο αξίζει να ειπωθεί ότι, αν και οι αρχειομαρξιστές συντόνισαν το βήμα τους για ένα διάστημα με την Δ.Α.Α., οι θέσεις τους και αναλύσεις του δεν ταυτίστηκαν με τις αναλύσεις του Λ.Τρότσκι, τουλάχιστον με τον τρόπο που έγινε από την ομάδα του Παντελή Πουλιόπουλου. 

Από το Αρχείο του Μαρξισμού πέρασαν προσωπικότητες  όπως ο Λουκάς Καρλιάφτης, ο Φραγκίσκος Τζουλάτι, ο  Δημήτρης Γιωτόπουλος, ο ηθοποιός Γιώργος Βιτσώρης, ο Μιχάλης Ράπτης –Πάμπλο, ο Χρήστος Αναστασιάδης. Ο Λουκάς Καρλιάφτης αγωνιστής και συγγραφέας κατέγραψε την ιστορία του ρεύματος. Γιωτόπουλος και Βιτσώρης βρέθηκαν στην ηγεσία του Αρχείου ένα μεγάλο διάστημα της περιόδου του μεσοπολέμου, αργότερα ακολούθησαν διαφορετική διαδρομή. Ο Δ. Γιωτόπουλος εγκατέλειψε τον δρόμο του επαναστατικού σοσιαλισμού, προσχωρόντας στον φιλελεύθερο δημοκρατικό σοσιαλισμό, σε αντίθεση με τον Γ.Βιτσιώρη που παρέμεινε στις ιδέες του επαναστικού μαρξισμού μέχρι το τέλος της ζωής του. Ο Μιχάλης Ράπτης - Πάμπλο καθώς και ο Χρήστος Αναστασιάδης, πέρασαν για ένα σύντομο χρονικό διάστημα και  έπειτα συνδέθηκαν με την ομάδα του Π.Πουλιόπουλου. Ο Χ. Αναστασιάδης διατήρησε ένα σημαντικό αρχείο από έντυπα εκείνης της εποχής. Πρόκειται στο σύνολο τους για  προσωπικότητες αφοσιωμένες στην υπόθεση του εργατικού κινήματος και που δεν φοβόντουσαν την ρήξη, προκειμένου να υπερασπιστούν  τις ιδέες τους.

Γιατί αξίζει αυτό το βιβλίο να διαβαστεί;

Τον τελευταίο καιρό υπάρχει μία έντονη εκδοτική δραστηριότητα βιβλίων που αφορούν είτε οργανώσεις, ομάδες και τάσεις, είτε μεμονωμένα πρόσωπα, που πολιτικά σχετίζονται με την κριτική κομμουνιστική αριστερά του μεσοπολέμου, αλλά και των επόμενων περιόδων. Κάτι τέτοιο επανεξοπλίζει τη νέα γενιά αγωνιστών. Για όσους και όσες ο στρατηγικός ορίζοντας δεν περιορίζεται στα πλαίσια της ρεφορμιστικής διαχείρισης, η ιστορία των κριτικά αντιπολιτευόμενων κομμουνιστών είναι κομμάτι της δικής τους ιστορίας.

Ο συγγραφέας δεν προσπαθεί να δικαιώσει ιστορικά τις επιλογές του Αρχείου του Μαρξισμού. Στέκεται με έναν έντιμο τρόπο απέναντι στην ιστορία της οργάνωσης και στους ανθρώπους που συμμετείχαν στο αρχείο. Αυτή η προσέγγιση του σε συνδυασμό με την ποιότητα της έρευνας του βοηθά να ανοίξει μία πολύ πλούσια συζήτηση, σχετικά με την ιστορία του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος. Αφορά  όμως το βιβλίο αυτό μόνο τους τυμβωρύχους της ιστορίας  του επίσημου και ανεπίσημου κομμουνισμού; Η απάντηση είναι σαφής και κατηγορηματική. Όχι. Πρόκειται για ένα βιβλίο που αξίζει να μελετηθεί από τη νέα γενιά αγωνιστών.

Για τη νέα γενιά η ανάγνωση αυτού του βιβλίου θα είναι χρήσιμη. Η εποχή μας διαφέρει από εκείνη του μεσοπολέμου, ενώ ταυτόχρονα σε κάποια σημεία τέμνονται. Το στρατηγικό όραμα των Αρχειομαρξιστών, ακόμα και αν υστερούσαν σε ζητήματα θεωρητικής εμβάθυνσης με την ομάδα του Παντελή Πουλιόπουλου, ξεπερνούσε τον ορίζοντα της καπιταλιστικής διαχείρισης. Αξίζει να δούμε πως στάθηκε εκείνη η γενιά αγωνιστών στα ζητήματα της  εποχής τους, και να αντλήσουμε με κριτικό τρόπο συμπεράσματα. 

Κλείνουμε αυτό το άρθρο με δύο προτροπές:
Διαβάστε το βιβλίο Αρχειομαρξιστές!
Κώστα συνέχισε να γράφεις! 


Πηγή: Πριν