Εκδόθηκε το βιβλίο του Πιερ Μπρουέ, "Οι τροτσκιστές στην Σοβιετική Ένωση 1929- 1938"

Πριν λίγες μέρες εκδόθηκε το βιβλίο του Πιερ Μπρουέ με τίτλο "Οι τροτσκιστές στην Σοβιετική Ένωση, (1929-1938). Το βιβλίο βγήκε από τις εκδόσεις ΕΝΕΚΕΝ, οι οποίες έχουν συμβάλει με μια σειρά βιβλίων στην γνωριμία του ελληνικού αναγνωστικού κοινού, με τις ιδέες του Τρότσκι, και την ιστορία του τροτσκιστικού ρεύματος.

Η έκδοση αυτή καλύπτει ένα σημαντικό κενό. Δεν έχουμε πολλές μελέτες στην ελληνική γλώσσα, για τις διεργασίες της αριστερής αντιπολίτευσης, από την περίοδο που ακολουθεί την απομάκρυνση του Τρότσκι από την ΕΣΣΔ. Πρόσφατα κυκλοφόρησε ένα ενδιαφέρον βιβλίο του Πιερ Μερλέ με τίτλο "Η κομμουνιστική αντιπολίτευση στην ΕΣΣΔ: Οι Τροτσκιστές (1923 - 1938), από τις εκδόσεις Εργατική Πάλη. Ωστόσο το βιβλίο του Πιερ Μπρουέ, μας παρέχει πλούσιο πρωτογενές υλικό από την αλληλογραφία των πυρήνων των τροτσκιστών αντιπολιτευόμενων με τον Τρότσκι και τον γιο του, Λέων Σεντώφ.

Το βιβλίο αυτό θα μπορούσε να διαβαστεί συνοδευτικά με τον δεύτερο τόμο της τριλογίας του Ντώυτσερ για τον Τρότσκι, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κουκκίδα με τίτλο "Ο Άοπλος Προφήτης" και καλύπτει την περίοδο της δεκαετίας του 20, μέχρι τον εκτοπισμό του Τρότσκι από την ΕΣΣΔ. Παράλληλα τον τελευταίο καιρό έχουν εκδοθεί και άλλα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε το βάθος του σταλινικού εκφυλισμού της Οκτωβριανής επανάστασης. Το βιβλίο "Οι δικοί μας, Η ζωή και ο θάνατος ενός σοβιετικού πράκτορα" της Έλίζαμπεθ (Έλσα) Πορέτσκι, που υπήρξε σύζυγος του επαναστάτη κομμουνιστή Ιγνάσιο Ράϊς, ο οποίος έθεσε τον εαυτό του στην υπηρεσία της ΕΣΣΔ, για να δολοφονηθεί από το σταλινισμό, όταν ήρθε σε αντιπαράθεση με τις γραφειοκρατικές μεθόδους. Το βιβλίο "Ο Μπεζεντάκος μας άφησε γεια, διώξεις των ελλήνων κομμουνιστών" του Νίκου Παπαδάτου από τις εκδόσεις ΚΨΜ, το οποίο μας δίνει πλούσιο πρωτογενές αρχειακό υλικό που αφορά την ανάκριση και εν τέλει εκτέλεση του Μπεζεντάκου στην ΕΣΣΔ, την λεγόμενη περίοδο των Μεγάλων Εκκαθαρίσεων 1936 - 1938.

Μια επιπλέον εγγύηση για κάθε πρωτοπόρο αγωνιστή και κάθε ερευνητή αποτελεί ο συγγραφέας αυτού του βιβλίου. Ο Πιερ Μπρουέ, υπήρξε τροτσκιστής επαναστάτης ωστόσο και αναγνωρισμένος ιστορικός ακαδημαϊκός στην Γαλλία που έχαιρε εκτίμησης σε ένα πολύ ευρύτερο ακροατήριο για την ερευνητική του δεινότητα. Mε πλούσιο συγγραφικό έργο, περισσότερα από είκοσι βιβλία έργα-αναφοράς, καλύπτει, μεταξύ άλλων, την ιστορία του κόμματος των Μπολσεβίκων, τη Γερμανική Επανάσταση (1917-1923), την Ισπανική Επανάσταση, την Ιστορία της Διεθνούς και τη βιογραφία του Λέοντα Τρότσκι, o Μπρουέ θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους ειδήμονες και ιστορικούς του παγκόσμιου εργατικού κινήματος. Ήταν ο ιδρυτής και διευθυντής του περιοδικού Les Cahiers Léon Trotsky, που ήταν αφοσιωμένο στην ιστορία του επαναστατικού κομμουνιστικού κινήματος. Ο Μπρουέ δημοσίευσε για πρώτη φορά τα κείμενα του Βίκτωρ Σερζ από τη Γερμανία το 1923, ενώ συνέλεξε και ταξινόμησε την αλληλογραφία του Τρότσκι με τον Alfred και την Marguerite Rosmer. Να σημειώσουμε ότι αυτό είναι το δεύτερο βιβλίο του συγγραφέα που μεταφράζεται στην ελληνική γλώσσα, έχει προηγηθεί η έκδοση του βιβλίου του για την Γερμανική Επανάσταση από τις εκδόσεις Εργατική Πάλη.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η μεταφραστική δουλειά του Νίκου Ταμβακλή, αποτελεί ένα ακόμα εχέγγυο, καθώς βοηθά τον αναγνώστη στο να διαβάζει ευχάριστα το κείμενο. Παραθέτουμε ένα απόσπασμα από το εισαγωγικό σημεία του μεταφραστή που συνοδεύει την έκδοση.

(Σημαία του Σοσιαλισμού)




Εισαγωγικό σημείωμα του μεταφραστή

[...]
Η συγκεντρωτική παρουσίαση αυτών των κειμένων σε έναν τόμο θα επιτρέψει στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό να γνωρίσει αυτές τις θέσεις και τους προβληματισμούς, καθώς διαμορφώνονταν στο εσωτερικό της Αριστερής Αντιπολίτευσης.

Προκειμένου, όμως, να γίνει κατανοητή η αλληλουχία των γεγονότων που οδήγησαν στη διαγραφή από το ΚΚΣΕ και στη συνέχεια στη βάρβαρη καταστολή και στην εξολόθρευση των αγωνιστών της Αριστερής Αντιπολίτευσης, θα πρέπει κάποιος να ανατρέξει και στα γεγονότα που προηγήθηκαν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1920. Θα τα αναφέρουμε εδώ επιγραμματικά, προκειμένου να διευκολυνθεί ο αναγνώστης που δεν είναι εξοικειωμένος με την ιστορία αυτής της περιόδου της ΕΣΣΔ, να προσανατολιστεί, αλλά και να διευκολυνθεί στην αναζήτηση, ίσως, μιας πιο αναλυτικής πληροφόρησης (μια εξαιρετική εξιστόρηση των διαδοχικών φάσεων της εσωκομματικής πάλης στους Μπολσεβίκους κατά τη δεκαετία του 1920, συνυφασμένη με τη συνολική παρουσίαση των κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων στη μετεπαναστατική Ρωσία, μαζί με μια πινακοθήκη των μορφών των ηγετών, μας δίνει ο Ισαάκ Ντώυτσερ στον Άοπλο Προφήτη, τον δεύτερο τόμο της επικής τριλογίας του).

Μετά την ασθένεια του Λένιν (Μάιος 1922) και την ουσιαστική απόσυρση του από την ενεργό πολιτική, σχηματίσθηκε στην ηγεσία του κόμματος η «τρόικα» των Ζινόβιεφ, Κάμενεφ και Στάλιν, που υπερασπίστηκε τη συνέχιση της πολιτικής της ΝΕΠ για αόριστο χρονικό διάστημα, χωρίς ιδιαίτερη μέριμνα για την παράλληλη ενίσχυση του δημόσιου τομέα της οικονομίας και χωρίς ουσιαστικό σχεδιασμό για την ανάπτυξη της βιομηχανίας. Παράλληλα, είχε ξεκινήσει η μεθοδική, υπόγεια, σταδιακή ποδηγέτηση των κομματικών οργανώσεων και του κρατικού μηχανισμού από την αναπτυσσόμενη άτυπη φράξια του Στάλιν, ο οποίος κινούσε τα νήματα από την πανίσχυρη θέση του Γενικού Γραμματέα του κόμματος.

Αντιδρώντας σε αυτή την πορεία προς τον εκφυλισμό, τον Οκτώβριο του 1923, σαράντα έξι κορυφαίοι μπολσεβίκοι ηγέτες συνυπογράφουν μια δήλωση με την οποία ζητούν από την ηγεσία του κόμματος να χαράξει μια στοχευμένη πολιτική κατεύθυνση, δηλαδή να ξεκινήσει ο κεντρικός σχεδιασμός της βιομηχανίας και γενικότερα της οικονομίας, αλλά και να αποκατασταθεί η εσωκομματική δημοκρατία. Ανάμεσα στους σαράντα έξι, υπήρχαν στενοί πολιτικοί φίλοι του Τρότσκι όπως οι Πιατάκοφ, Πρεομπραζένσκι, Σοσνόφσκι, Ιβάν Σμιρνόφ, Αντόνοφ - Οβσένκο, Μουράλοφ και άλλοι. Όλοι τους είχαν διακριθεί για τη δράση τους κατά τη περίοδο της επανάστασης και του εμφυλίου πολέμου. Αυτοί σχηματίζουν τον ηγετικό κύκλο της αποκαλούμενης «Αντιπολίτευσης του 1923», που ουσιαστικά αποτελεί την πρώτη εμφάνιση της Αριστερής Αντιπολίτευσης, και αντιπροσωπεύουν το «τροτσκιστικό» στοιχείο μέσα σε αυτή. Στην Αριστερή Αντιπολίτευση υπάρχουν επίσης οπαδοί των προηγούμενων εσωκομματικών αντιπολιτεύσεων, δηλαδή της Εργατικής Αντιπολίτευσης και των «ντεσίστ», όπως οι Βλαδίμηρος Σμιρνόφ, Σαπρόνοφ, Κοσιόρ, Μπουμπνόφ και Οσίνσκι, των οποίων οι απόψεις αποκλίνουν από αυτές των «τροτσκιστών».

Τον Ιανουάριο του 1924 συνέρχεται η 13^η Συνδιάσκεψη του κόμματος και η «Αντιπολίτευση του 1923» υφίσταται συντριπτική ήττα, χάρις στην χειραγώγηση των οργανώσεων και στην εκτεταμένη νοθεία των ψηφοφοριών από τον μηχανισμό που είχε δημιουργήσει ο Γενικός Γραμματέας. Στη διάρκεια της Συνδιάσκεψης, καθώς ο Τρότσκι είναι άρρωστος, την υπόθεση της «Αριστερής Αντιπολίτευσης» υπερασπίζονται κυρίως οι Πιατάκοφ, Πρεομπραζένσκι, Β. Σμιρνόφ και Καρλ Ράντεκ. Ο Μπουχάριν αρχίζει τότε να προσεγγίζει την τρόικα και να διαμορφώνει τις θέσεις γύρω από τις οποίες θα συγκροτηθεί η δεξιά πτέρυγα του κόμματος, δηλαδή για την επέκταση της ΝΕΠ με ακόμη μεγαλύτερη ενίσχυση του εμπορίου και της ιδιωτικής γεωργίας, τη φορολογική πριμοδότηση των εύπορων αγροτών, την αργή (με το «ρυθμό της χελώνας») εκβιομηχάνιση. Ο Στάλιν θα λανσάρει τότε το σύνθημα του «σοσιαλισμού σε μια μόνο χώρα», σαν απάντηση στη θεωρία της «Διαρκούς Επανάστασης», που αποδίδεται στον Τρότσκι.

Από τον Απρίλιο του 1925, αρχίζει η μετατόπιση των Ζινόβιεφ - Κάμενεφ προς τα αριστερά και η σύγκρουσή τους με τον Στάλιν. Η τρόικα διασπάται. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, με κοινή δήλωση που καταθέτουν στην Κεντρική Επιτροπή οι Ζινόβιεφ, Κάμενεφ, Σοκόλνικοφ και η χήρα του Λένιν Κρούπσκαγια, συγκροτούν την «Νέα Αντιπολίτευση», με αιτήματα παρόμοια με εκείνα της «Αριστερής Αντιπολίτευσης». Το επίκεντρο της «Νέας Αντιπολίτευσης» βρίσκεται στη βιομηχανική πόλη του Λένινγκραντ, όπου επικεφαλής της ισχυρής κομματικής οργάνωσης ήταν ο ίδιος ο Ζινόβιεφ. Ωστόσο, και η «Νέα Αντιπολίτευση» συντρίβεται με τη σειρά της από τους σταλινικούς στο 14^ο Συνέδριο του κόμματος, που έγινε τον Δεκέμβριο. Τα ερείσματα της Νέας Αντιπολίτευσης στο Λένινγκραντ χάνονται, καθώς ο Ζινόβιεφ καθαιρείται και επικεφαλής των κομματικών οργανώσεων της πόλης αναλαμβάνει ο σταλινικός Κύροφ. Στο μεταξύ, οι ηγέτες της «νέας δεξιάς», Μπουχάριν, Ρίκοφ και Τόμσκι, συμμαχούν με τον Στάλιν και σχηματίζουν τη νέα πλειοψηφία στο Πολιτικό Γραφείο, δίνοντας πλέον τον πολιτικό προσανατολισμό στο σύνολο της σοβιετικής κυβερνητικής πολιτικής.

Τον Απρίλιο του 1926, δημιουργείται η «Ενιαία Αντιπολίτευση» από την συνένωση των δύο προηγούμενων Αντιπολιτεύσεων, κάτω από την ηγεσία των Τρότσκι, Ζινόβιεφ και Κάμενεφ. Γύρω τους συσπειρώνεται η πλειοψηφία της ονομαζόμενης «Παλιάς Φρουράς», δηλαδή των μπολσεβίκων που είχαν ενταχθεί στο κόμμα κυρίως κατά τη διάρκεια της προεπαναστατικής περιόδου, όταν το κόμμα βρίσκονταν στην παρανομία (ή στην ημι-παρανομία), αλλά και στη διάρκεια των επαναστατικών γεγονότων του 1917. Ο Ισαάκ Ντώυτσερ σημειώνει χαρακτηριστικά:

«Για δεκαοχτώ, σχεδόν, μήνες, η Ενιαία Αντιπολίτευση συγκρουόταν με τους σταλινικούς και τους μπουχαρινικούς. Στη διάρκεια αυτού του χρονικού διαστήματος, ο Τρότσκι ενεπλάκη σε μια πολιτική μάχη τόσο έντονη, ώστε συγκρινόμενη με τις προηγούμενες συγκρούσεις του με ολόκληρη την τριανδρία, αυτές να φαίνονται σαν απλές αψιμαχίες… Οπωσδήποτε, και οι άλλοι ηγέτες μπήκαν στη σύγκρουση με δυνατό πάθος, με τις ασυνήθιστες αντιλήψεις τους που πήγαζαν από τον μαρξισμό, με την τακτική ευστροφία και μια ενέργεια και αποφασιστικότητα που ακόμη και στον πιο αδύναμο από αυτούς βρίσκονταν πάνω από το μέσο επίπεδο. Τα ζητήματα για τα οποία πάλεψαν ήταν από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα για τα οποία είχαν αγωνισθεί ποτέ οι άνθρωποι: η τύχη των 160 εκατομμυρίων ανθρώπων και το μέλλον του κομουνισμού στην Ευρώπη και στην Ασία.»

Όμως, είχε ήδη συντελεστεί, κάτω από την αδιάκοπη δραστηριότητα της άτυπης σταλινικής φράξιας, η μετατροπή του κόμματος των μπολσεβίκων, από ζωντανό, δημιουργικά παλλόμενο εργαστήριο επαναστατικής μαρξιστικής πολιτικής και εκπαίδευσης νέων επαναστατών, στο αποστεωμένο, «μονολιθικό», γραφειοκρατικό ΚΚΣΕ, που απαγόρευε τις οργανωμένες συζητήσεις και κατέστελλε βάναυσα στο εσωτερικό του κάθε συλλογική έκφραση διαφορετικής άποψης από αυτήν της ηγεσίας.

Στις 14 Νοεμβρίου, η Κεντρική Επιτροπή και η Κεντρική Εξελεγκτική Επιτροπή συνέρχονται σε έκτακτη σύνοδο, διαγράφουν τους Τρότσκι και Ζινόβιεφ από το κόμμα σαν ένοχους για υποκίνηση σε αντεπαναστατικές διαδηλώσεις και ουσιαστικά σε εξέγερση. Ακολουθούν οι διαγραφές εκατοντάδων αντιπολιτευόμενων από το κόμμα. Τον Δεκέμβριο του 1927 συνέρχεται το 15^ο Συνέδριο του κόμματος, στο οποίο η Ενιαία Αντιπολίτευση δεν διαθέτει ούτε έναν αντιπρόσωπο. Η κυρίαρχη σταλινική φράξια απαιτούσε πλέον από τους αντιπολιτευόμενους όχι μόνο την υποταγή τους στις αποφάσεις της ηγεσίας, αλλά και τη δημόσια αποκήρυξη των ιδεών και των προηγούμενων απόψεων τους. Τότε, οι Ζινόβιεφ και Κάμενεφ αναζητούν εναγωνίως κάποιον τρόπο να επανέλθουν στο κόμμα και η Ενιαία Αντιπολίτευση διασπάται. Εκπροσωπώντας όσους δεν ακολούθησαν τους Ζινόβιεφ - Κάμενεφ στο δρόμο του συμβιβασμού, δηλαδή κυρίως την Αριστερή Αντιπολίτευση, οι Σμίλγκα, Ρακόφσκι, Μουράλοφ και Ράντεκ απευθύνουν τη ΔΗΛΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟ 15^ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΚΚ ΤΗΣ ΕΣΣΔ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΔΙΑΓΡΑΦΗΣ ΤΗΣ ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗΣ (17 Δεκεμβρίου 1927) που παρατίθεται αυτούσια στο ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ του τόμου. Ακολούθησαν μαζικές διαγραφές από το κόμμα, εκτοπίσεις στη Σιβηρία, αλλά και φυλακίσεις εκατοντάδων μελών της Αριστερής Αντιπολίτευσης. Ο Τρότσκι, τον Ιανουάριο του 1928, εκτοπίζεται στην Άλμα Άτα και μετά από έναν χρόνο, τον Φεβρουάριο του 1929, απελαύνεται στην Κωνσταντινούπολη. Οπωσδήποτε, τα μέλη της «τροτσκιστικής» ή Αριστερής Αντιπολίτευσης αποδείχθηκαν τα πιο συγκροτημένα πολιτικά και τα πιο ανθεκτικά στις διώξεις. Τα διλήμματα τους άρχισαν να παρουσιάζονται κυρίως μετά από το Νοέμβριο του 1928, με την εξαγγελία από τον Στάλιν της «αριστερής στροφής» στην εσωτερική πολιτική (εγκατάλειψη της πολιτικής της ΝΕΠ, πεντάχρονο πλάνο, εισαγωγή ταχύτατου ρυθμού εκβιομηχάνισης, ολοκληρωτική κολεκτιβοποίηση) και την έναρξη των διώξεων της μπουχαρινικής, δεξιάς πτέρυγας του κόμματος.

Τα κείμενα που μεταφράσαμε έχουν ομαδοποιηθεί σε πέντε μέρη. Το πρώτο μέρος, με τίτλο Οι Τροτσκιστές στη Σοβιετική Ένωση (1829-1938), είναι ένα ενιαίο κείμενο που αποτελεί την αφήγηση της πολιτικής πορείας της Αριστερής Αντιπολίτευσης από τον ίδιο τον Πιερ Μπρουέ, από τη διαγραφή της από το ΚΚΣΕ, μέχρι το τέλος της φυσικής της ύπαρξης, με τις μαζικές εκτελέσεις στο «κεραμοποιείο της Βορκουτά». Ο Πιερ Μπρουέ ανίχνευσε και διασταύρωσε μεθοδικά όλες τις μαρτυρίες τις σχετικές με τις τελευταίες ημέρες της ύπαρξής της (αυτές που ήταν τουλάχιστον διαθέσιμες μέχρι το 1980). Είναι γεγονός ότι, μετά από το άνοιγμα των αρχείων της πρώην ΕΣΣΔ, έρχονται και νέες μαρτυρίες, οι οποίες όμως επιβεβαιώνουν πάντοτε τόσο την ιστορική καταγραφή, όσο και τις εκτιμήσεις που είχε κάνει ο Πιερ Μπρουέ. Πρόσφατα, ακόμη, τον Ιανουάριο του 2018, στη διάρκεια εργασιών κατεδάφισης στη ρωσική φυλακή του Βερκχνεουράλσκ, εντοπίστηκε κρυμμένο σε τοίχο ένα «τετράδιο» των «αδιάλλακτων» τροτσκιστών φυλακισμένων, με 30 σημαντικά κείμενα, ανάμεσα στα οποία υπάρχουν αναλύσεις για την άνοδο του ναζισμού στη Γερμανία και τις παγκόσμιες επιπτώσεις της.

Τα επόμενα τρία μέρη του τόμου (Δεύτερο, Τρίτο και Τέταρτο) αποτελούνται κυρίως από συλλογικά ή ατομικά κείμενα των αγωνιστών της Αριστερής Αντιπολίτευσης, που τα ανέσυρε η έρευνα του Πιερ Μπρουέ και των συνεργατών του από τα Αρχεία Τρότσκι και μεταφράστηκαν για πρώτη φορά από τα ρωσικά στα γαλλικά.

[...]