Παντελής Πουλιόπουλος, Μιχάλης Ράπτης (Πάμπλο)

Δημοσιεύουμε τον πρόλογο από το βιβλίο του Δημήτρη Λιβιεράτο για τον Παντελή Πουλιόπουλο.
Το βιβλίο εκδόθηκε πρώτη φορά το 1992. Ο πρόλογος είναι γραμμένος από τον Μιχάλη Ράπτη (Πάμπλο).
Σημαία του Σοσιαλισμού

του Μιχάλη Ράπτη (Πάμπλο)


 

Πρόλογος

Ο Παντελής Πουλιόπουλος, άλλοτε Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ και ξεχωριστή φυσιογνωμία στην ιστορία του εργατικού επαναστατικού κινήματος  της χώρας μας, γεννήθηκε στη Θήβα «με τον αιώνα» (1900),  καθώς συνήθιζε να λέει.  Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και από νεαρότατη ηλικία, στο διάστημα του ελληνοτουρκικού πολέμου 1912-1922, εξοικειώνεται με τις σοσιαλιστικές ιδέες και παίρνει μέρος στην διαμόρφωση του επαναστατικού κινήματος της χώρας μας.

Από τα πρώτα στελέχη του Κομμουνιστικού Κόμματος , ο Π. Πουλιόπουλος στέλνεται αντιπρόσωπος του (μαζί με τον Σ. Μάξιμο και τον Θ. Μάγγο) στο 5ο συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς (1924) και στο Τρίτο Έκτακτο Συνέδριο του ΚΚΕ (Νοέμβρης 1924), εκλέγεται μέλος της Κεντρικής Επιτροπής και αμέσως έπειτα Γενικός Γραμματέας του. Προικισμένος με βαθιά μαρξιστική και γενική μόρφωση, κάτοχος πολλών ξένων γλωσσών, ο Π. Πουλιόπουλος είναι από τους πρώτους κομμουνιστές ηγέτες μέσα στην Τρίτη Διεθνή, που παρακολουθεί με ανησυχία, αλλά και με κατανόηση την ιστορική πάλη στις γραμμές της, ανάμεσα στην σταλινική και στην τροτσκιστική πτέρυγα. Και αυτό από το 1926. Ο Π. Πουλιόπουλος είναι ο πρώτος μέσα στο ΚΚΕ που συνειδητά υιοθετεί τις θέσεις της Αριστεράς Αντιπολίτευσης του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης και της Τρίτης Διεθνούς, γύρω από τον Τρότσκι και την πλειάδα των «παλαιών Μπολσεβίκων» που τον ακολουθούν , και οργανώνει μία αντίστοιχη τάση στην Ελλάδα.

Για αυτό και διαγράφεται  από το ΚΚΕ το 1927, πράγμα που τον αναγκάζει να δράσει σαν εξωκομματική αντιπολίτευση, γνωστή σαν η οργάνωση του «Σπάρτακου», από τον ομώνυμο τίτλο του θεωρητικού περιοδικού της.

               

Σ’ αυτήν την προσπάθεια συμβάλλουν επίσης γνωστά κομμουνιστικά στελέχη της εποχής, όπως ο Σεραφείμ Μάξιμος, ο Παστίας Γιατσόπουλος, ο Γιώργης Νίκολης και άλλοι:  Ο «Σπάρτακος» σταδιοδρομεί σαν ανεξάρτητη οργάνωση ως το 1934, οπότε συγχωνεύεται με ρεύματα που βγήκαν κατά διάφορες εποχές από τον «Αρχειομαρξισμό», ιδιότυπη αιρετική παραφυάδα του ελληνικού εργατικού κινήματος, που σχηματίστηκε από το 1924 παράλληλα και εναντίον του ΚΚΕ. Η δικτατορία του Μεταξά επικηρύσσει τον Π. Πουλιόπουλο, που καταδιωκόμενος εξακολουθεί στην παρανομία την δράση του, ώσπου συλλαμβάνεται το 1938, μεταφέρεται στην Ακροναυπλία και από εκεί το 1942 στο ιταλικό στρατόπεδο της Λάρισας, όπου και παραμένει ως τις παραμονές της δραματικής του εκτέλεσης.

Συνδεδεμένος στενά μαζί του από το 1929 είχα την ευκαιρία να τον συναντώ συχνά στο διάστημα της παράνομης ζωής  και δράσης που μας βύθισε όλους η 4η Αυγούστου. Τον θυμάμαι καταζητούμενο, κλεισμένο σε μια φτωχική κάμαρα κάποιας απερίγραπτης μάντρας κατά τα μέρη του Μεταξουργείου, περιμένοντας να νυχτώσει για να «ξεγρακίσει» και να πάρει λίγο αέρα. Τον θυμάμαι απόλυτα γαλήνιο, γράφοντας, διαβάζοντας, συζητώντας, με εκείνο το αμίμητο βαθύ, στοχαστικό του βλέμμα και την καθολικότητα του πνευματικού ενδιαφέροντος του. Μέσα στις τόσες άλλες πολιτικές, πρακτικές του απασχολήσεις βρήκε τον καιρό να ξαναδιαβάσει  και μερικούς  από τους «κλασσικούς» του, μεταξύ των άλλων, θυμάμαι τον Σέλλεϋ, που προσπάθησε να μου γνωρίσει , μεταφράζοντας τον αργά, ευαίσθητα από τα αγγλικά στην γλώσσα μας. Ο Π. Πουλιόπουλος μετέφρασε πολλά βασικά έργα του Μαρξισμού, όπως την Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας του Κ. Μαρξ (μαζί με τον Γ. Δούμα), τις Οικονομικές Θεωρίες του Κ. Μαρξ, τη Θε       ωρία του Ιστορικού Υλισμού του Ν. Μπουχάριν, το Κεφάλαιο του Κ. Μαρξ (μαζί με τον Γ.Δούμα), την Προδομένη Επανάσταση του Τρότσκι και διάφορα άλλα κείμενα. Έγραψε ο ίδιος σειρά από βιβλία, μελέτες, άρθρα, που μαρτυρούν αναντίρρητα για τον ειδικό του ρόλο στο ελληνικό εργατικό, επαναστατικό κίνημα και την ανώτερη, ξεχωριστή του κλάση: σαν θεμελιωτή του επαναστατικού μαρξισμού στην χώρα μας.

Ως την εποχή του Π. Πουλιόπουλου το ελληνικό εργατικό κίνημα βρισκότανε επηρεασμένο από ιδεολογικά ρεύματα «αναρχοποπουλίστικα» ή καθαρά ρεφορμιστικά. Ο επαναστατικός μαρξισμός, τέτοιος που εκπροσωπείτο εκείνη την εποχή από το Λενινισμό και την Τρίτη Διεθνή, ήταν ακόμα στα σπάργανα του, κι είχε ήδη αρχίσει μερικά, να αλλοιώνεται από την ανερχόμενη σταλινική παραμόρφωση του στη Σοβιετική Ένωση. Ο Π. Πουλιόπουλος χάρη στη σοβαρή θεωρητική μαρξιστική και γενική του κατάρτιση, στη βαθιά γνώση πολλών ξένων γλωσσών και την πρακτική επαναστατική του πείρα, εκπροσωπούσε μια τάση στο ελληνικό κίνημα, την πιο κοντινή στις παραδόσεις και το πνεύμα της λενινιστικής περιόδου της Τρίτης Διεθνούς. Αυτό φαίνεται καθαρά στα διάφορα έργα του, και ιδιαίτερα στο βασικό του σύγγραμμα : Δημοκρατική ή Σοσιαλιστική Επανάσταση στην Ελλάδα, που για την εποχή του (1934) υπήρξε η πιο σοβαρή οικονομικοκοινωνική ανάλυση της ελληνικής πραγματικότητας, με μεγάλη επικαιρότητα ακόμα και σήμερα.

Στο έργο του αυτό ο Π. Πουλιόπουλος αντέκρουσε την θέση που άρχιζε από τότε (1934) συστηματικά να υπερασπίζει το ΚΚΕ, ότι η Ελλάδα ήταν υποανάπτυκτη χώρα, σχεδόν «μισοφεουδαρχική», «αστικοτσιφλικάδικη», με ασυμπλήρωτο «αστικοδημοκρατικό μετασχηματισμό» ικανό να ολοκληρωθεί μόνο από μια «αστικοδημοκρατική επερχόμενη επανάσταση», και όχι «προλεταριακή Σοσιαλιστική». Πράγμα που είχε σαν συνέπεια να δικαιολογεί τη διαρκή «συνεργασία των τάξεων», τη συμμαχία με τα κόμματα της δήθεν «εθνικής αστικής τάξης», για τη συμπλήρωση της «αστικοδημοκρατικής επανάστασης», με όλες τις καταστροφικές επίσης συνέπειες μίας τέτοιας γραμμής τόσο στο διάστημα της μεταξικής δικτατορίας, όσο και κυρίως στο διάστημα της Κατοχής, της Αντίστασης και της μετέπειτα κατάστασης.

Η θεμελιώδης σημασία της διαφορετικής αυτής εκτίμησης από τους μεν και τους δε του χαρακτήρα της χώρας και της Επανάστασης της θα καταφανεί πληρέστερα, όταν κάποτε γραφεί αντικειμενικά η πραγματική ιστορία του επαναστατικού μας κινήματος και αποκατασταθεί ο ρόλος, θεωρητικός και πρακτικός, που έπαιξαν σ’ αυτή φυσιογνωμίες  ξεχωριστές όπως του Παντελή Πουλιόπουλου, πρωτοπόρου διανοουμένου επαναστάτη και ηρωικού, παραδειγματικού αγωνιστή.

Ηρωικός υπήρξε ο θάνατος του, επισφραγίζοντας άξια ολόκληρη την παραδειγματική αγωνιστική ζωή του. Ο Παντελής Πουλιόπουλος εκτελέστηκε, μαζί με 103 (ή 105) άλλους πολιτικούς κρατούμενους, κοντά στο Νεζερό, έξω από την Λάρισα στις 6 Ιουνίου 1943. Οι πολιτικοί κρατούμενοι του ιταλικού στρατοπέδου της Λάρισας εκτελέστηκαν σαν αντίποινα ύστερα από το γνωστό σαμποτάζ των ανταρτών στη σιδηροδρομική γραμμή της σήραγγας του Κουρνόβου κοντά στο Δομοκό.

Παρά τις προσπάθειες που έγιναν τότε να κρυφτούν οι λεπτομέρειες της εκτέλεσης του, είναι σήμερα γνωστό πως ο Π. Πουλιόπουλος ειδικά δεν σκοτώθηκε από τους στρατιώτες του ιταλικού αποσπάσματος, αλλά από αξιωματικούς και καραμπινιέρους. Και αυτό, γιατί ο Πουλιόπουλος προσφώνησε τους απλούς στρατιώτες στη γλώσσα τους (τα ιταλικά) και αυτοί αναστατωμένοι από την επαναστατική έκκληση του αγωνιστή δεν έβρισκαν πια τη δύναμη να τον εκτελέσουν.

 

Μιχάλης Ν. Ράπτης

(Πάμπλο)