James P. Cannon Στη μνήμη του Γέρου

Πρόκειται για την απομαγνητοφώνηση μίας ομιλίας του ηγέτη του αμερικάνικου SWP (Socialist Workers Party) Τζεύμς Κάνον, λίγες μέρες μετά την δολοφονία του Τρότσκι. Μας μεταφέρει στο κλίμα που υπήρχε τις μέρες της δολοφονίας του Τρότσκι.
Παραθέτουμε το κείμενο σε μετάφραση του συντρόφου Νίκου Ταμβακλή, όπως δημοσιεύθηκε στο site της ΟΚΔΕ Σπάρτακος.

 James P. Cannon

 Στη μνήμη του Γέρου

(Νεκρολογία του Τρότσκι)

 

28 Αυγούστου 1940

 

Αυτή η ομιλία εκφωνήθηκε στη συνάντηση για τη μνήμη του Λέοντα Τρότσκι που έγινε στο Diplomat Hotel της Νέας Υόρκης στις 28 Αυγούστου του 1940

Δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στην Socialist Appeal της 7 Σεπτεμβρίου 1940.

Ολόκληρη η συνειδητή ζωή του συντρόφου Τρότσκι, από την στιγμή που εντάχθηκε στο εργατικό κίνημα στην ρωσική επαρχιακή πόλη Νικολάγιεφ, στην ηλικία των δεκαοχτώ χρόνων, μέχρι τη στιγμή του θανάτου του στη Πόλη του Μεξικού, σαράντα δύο χρόνια αργότερα, υπήρξε ολοκληρωτικά αφιερωμένη στη δουλειά και στη πάλη για μια κεντρική ιδέα. Αγωνίστηκε για τη χειραφέτηση των εργατών και όλων των καταπιεσμένων ανθρώπων του κόσμου και το μετασχηματισμό της κοινωνίας από καπιταλιστική σε σοσιαλιστική μέσα από μια κοινωνική επανάσταση. Σύμφωνα με την αντίληψή του, αυτή η απελευθερωτική κοινωνική επανάσταση για να επιτύχει απαιτεί την ηγεσία ενός επαναστατικού πολιτικού κόμματος της εργατικής πρωτοπορίας.

Σε ολόκληρη τη συνειδητή ζωή του ο σύντροφος Τρότσκι ούτε μια φορά δεν απέκλινε από αυτή την ιδέα. Ποτέ δεν την αμφισβήτησε και ποτέ δεν σταμάτησε να παλεύει για την πραγματοποίησή της. Από το νεκροκρέβατό του, με το τελευταίο μήνυμα που έστειλε σε μας, τους μαθητές του – την τελευταία του διαθήκη – διακήρυξε την πίστη του στην ιδέα της ζωής του: «Πείτε στους φίλους μας ότι είμαι βέβαιος για τη νίκη της Τετάρτης Διεθνούς – προχωρήστε!»

Όλος ο κόσμος γνωρίζει το έργο του και τη διαθήκη του. Τα τηλεγραφήματα του παγκόσμιου τύπου μετέφεραν την τελευταία του διαθήκη και την έκαναν γνωστή σε εκατομμύρια ανθρώπους. Στο μυαλό και στις καρδιές όλων εκείνων που θρηνούν σε όλο τον κόσμο μαζί μας απόψε, μια σκέψη - ένα ερώτημα – κυριαρχεί : Θα επιβιώσει το κίνημα που δημιούργησε και ενέπνευσε; Θα μπορέσουν οι μαθητές του να κρατήσουν τις γραμμές τους ενωμένες, θα είναι σε θέση να εκτελέσουν τη διαθήκη του και να πραγματοποιήσουν τη χειραφέτηση των καταπιεσμένων μέσα από τη νίκη της Τετάρτης Διεθνούς;

Χωρίς τον παραμικρό δισταγμό δίνουμε καταφατική απάντηση σε αυτήν την ερώτηση. Αυτοί οι εχθροί που προβλέπουν την κατάρρευση του κινήματος του Τρότσκι χωρίς τον Τρότσκι, και εκείνοι οι λιγόψυχοι φίλοι που το φοβούνται, δείχνουν απλώς ότι δεν καταλαβαίνουν τον Τρότσκι, τι ήταν, τι σήμαινε και τι άφησε πίσω του. Ποτέ δεν έχει αφεθεί σε μια πενθούσα οικογένεια μια τόσο πλούσια κληρονομιά όπως αυτή που ο σύντροφος Τρότσκι, σαν προνοητικός πατέρας, άφησε στην οικογένεια της Τετάρτης Διεθνούς ως εντολοδόχους όλης της προοδευτικής ανθρωπότητας. Μας άφησε μια μεγάλη κληρονομιά ιδεών. Ιδέες που θα χαρτογραφήσουν την πάλη προς το μεγάλο ελεύθερο μέλλον όλης της ανθρωπότητας. Οι πανίσχυρες ιδέες του Τρότσκι αποτελούν το πρόγραμμά και τη σημαία μας. Αποτελούν έναν σαφή οδηγό για δράση μέσα στις πολυπλοκότητες της εποχής μας, και μια διαρκή διαβεβαίωση ότι έχουμε δίκιο και ότι η νίκη μας είναι αναπόφευκτη.

Ο ίδιος ο Τρότσκι πίστευε ότι οι ιδέες αποτελούν την μεγαλύτερη δύναμη στον κόσμο. Οι συγγραφείς τους μπορεί να σκοτωθούν, αλλά οι ιδέες, αφού βγουν στη δημοσιότητα, ζουν τη δική τους ζωή. Αν είναι σωστές ιδέες, βρίσκουν το δρόμο τους μέσα από όλα τα εμπόδια. Αυτή ήταν η κεντρική, η κυρίαρχη αντίληψη της φιλοσοφίας του συντρόφου Τρότσκι. Μας την εξήγησε πολλές, πολλές φορές. Κάποτε έγραψε: «Δεν είναι το κόμμα που κάνει το πρόγραμμα [την ιδέα]. Είναι το πρόγραμμα που κάνει το κόμμα». Σε ένα γράμμα που μου απηύθυνε προσωπικά έγραφε: «Εμείς δουλεύουμε με τη πιο σωστές και ισχυρές ιδέες του κόσμου, με ανεπαρκείς αριθμητικές δυνάμεις και υλικά μέσα. Όμως οι σωστές ιδέες, μακροπρόθεσμα, κατακτούν πάντοτε και κάνουν διαθέσιμα για τις ίδιες τα υλικά μέσα και τις δυνάμεις.»

Ο Τρότσκι, σαν μαθητής του Μαρξ, πίστευε, όπως και ο Μαρξ, ότι «μια ιδέα, όταν διαποτίσει τη μάζα, γίνεται υλική δύναμη». Πιστεύοντας αυτό, ο σύντροφος Τρότσκι ποτέ δεν αμφέβαλλε ότι το έργο του θα επιζήσει μετά απ’ αυτόν. Πιστεύοντας αυτό, μπορούσε να διακηρύξει από το νεκροκρέβατό του την πίστη του για τη μελλοντική νίκη της Τετάρτης Διεθνούς που ενσαρκώνει τις ιδέες του. Αυτοί που αμφιβάλλουν γι’ αυτό δεν γνωρίζουν τον Τρότσκι.

Ο ίδιος ο Τρότσκι πίστευε ότι η μεγαλύτερη σημασία του, η μεγαλύτερη αξία του, δεν έγκειτο στη φυσική του ζωή, δεν έγκειτο στις επικές του πράξεις, που στην σαρωτική τους έκταση και το μεγαλείο τους επισκιάζουν τις πράξεις όλων των ηρωικών μορφών της ιστορίας, αλλά σε αυτό που θα άφηνε πίσω του όταν οι δολοφόνοι κάνουν τη δουλειά τους. Γνώριζε ότι η μοίρα του ήταν σφραγισμένη και εργαζόταν ενάντια στο χρόνο για να αφήσει ό,τι είναι δυνατόν σε εμάς, και μέσα από μας στην ανθρωπότητα. Σε όλη τη διάρκεια των έντεκα χρόνων της τελευταίας εξορίας του αλυσοδέθηκε στο γραφείο του σαν σκλάβος σε κάτεργο και εργαζόταν όπως κανένας από εμάς δεν μπορεί να εργαστεί, με τέτοια ενέργεια, τέτοια επιμονή και αυτοπειθαρχία, όπως μόνο μεγαλοφυείς άνθρωποι μπορούν να κάνουν. Δούλεψε παλεύοντας με το χρόνο για να μεταγγίσει μέσα από τη πένα του όλο το πλούσιο περιεχόμενο του δυνατού μυαλού του και να το διατηρήσει σε μόνιμη γραπτή μορφή για εμάς και γι’ αυτούς που θα έλθουν μετά από εμάς.

Ολόκληρος ο Τρότσκι, όπως και ολόκληρος ο Μαρξ, διασώζεται στα βιβλία του, στα άρθρα του και στις επιστολές του. Η ογκώδης αλληλογραφία του, που περιέχει μερικές από τις λαμπρότερες σκέψεις του και τα πιο ενδόμυχα προσωπικά συναισθήματα και αντιλήψεις του, πρέπει τώρα να συλλεχθεί και να δημοσιευτεί. Όταν γίνει αυτό, όταν οι επιστολές του δημοσιευθούν μαζί με τα βιβλία, τις μπροσούρες και τα άρθρα του, εμείς και όλοι όσοι συμμετέχουμε στον αγώνα για την απελευθέρωση της ανθρωπότητας θα έχουμε ακόμη δίπλα μας το Γέρο μας για να μας βοηθάει.

Αυτός γνώριζε ότι ο υπερ-Βοργίας του Κρεμλίνου, ο Κάιν-Στάλιν, που έχει αφανίσει ολόκληρη τη γενιά της Οκτωβριανής Επανάστασης, τον είχε βάλει στο σημάδι για να τον δολοφονήσει και θα το πετύχαινε αργά ή γρήγορα. Γι’ αυτό εργάζονταν τόσο επιτακτικά. Αυτός είναι ο λόγος που βιάζονταν να γράψει ό,τι είχε στο μυαλό του και να το βάλει στο χαρτί σε μόνιμη μορφή, όπου κανένας δεν θα μπορούσε να το καταστρέψει.

Μόλις χθες το βράδυ, στο δείπνο, μιλούσα με έναν από τους πιστούς γραμματείς του Γέρου - έναν νεαρό σύντροφο που τον είχε υπηρετήσει για πολύ καιρό και γνώριζε την προσωπική του ζωή, καθώς την έζησε πιο στενά τα τελευταία χρόνια της εξορίας του. Τον παρότρυνα να γράψει τις αναμνήσεις του χωρίς καθυστέρηση. Του είπα: «Πρέπει όλοι να γράψουμε ό,τι γνωρίζουμε για τον Τρότσκι. Ο καθένας πρέπει να καταγράψει τις αναμνήσεις και τις εντυπώσεις του. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κινηθήκαμε στην τροχιά της μεγαλύτερης μορφής της εποχής μας. Εκατομμύρια άνθρωποι, οι γενιές που θα έρθουν, θα διψούν για κάθε κομματάκι πληροφορίας, κάθε λέξη, κάθε εντύπωση που ρίχνει φως σ’ αυτόν, στις ιδέες του, στους στόχους του και στην προσωπική του ζωή».

Αυτός μου απάντησε: "Μπορώ να γράψω μόνο για τα προσωπικά του χαρίσματα όπως τα παρατήρησα. Τη μεθοδικότητά του στην εργασία, την ανθρωπιά του, τη γενναιοδωρία του. Αλλά δεν μπορώ να γράψω οτιδήποτε νέο για τις ιδέες του. Αυτές είναι ήδη καταγεγραμμένες. Οτιδήποτε είχε να πει, οτιδήποτε είχε στο μυαλό του, βρίσκεται στο χαρτί. Φαινόταν σαν να είναι αποφασισμένος να σκάψει στο βάθος του μυαλού του, να βγάλει τα πάντα και να τα δώσει στον κόσμο με τα γραπτά του. Πολύ συχνά θυμάμαι, προέκυπτε στο βραδινό τραπέζι κάποια περιστασιακή συζήτηση για κάποιο θέμα. Γινόταν μια ανεπίσημη συζήτηση και ο Γέρος εξέφραζε κάποιες καινούργιες απόψεις. Κατά κανόνα, σχεδόν πάντοτε, οι συμβολές της συζήτησης του βραδινού τραπεζιού θα έβρισκαν έκφραση λίγο αργότερα σε ένα βιβλίο, σε ένα άρθρο ή σε μια επιστολή".

Δεν σκότωσαν τον Τρότσκι με ένα χτύπημα όταν ο δολοφόνος, ο πράκτορας του Στάλιν, χτύπησε με την αξίνα το πίσω μέρος του κρανίου του. Αυτό ήταν απλώς το τελευταίο χτύπημα. Τον σκότωναν πόντο - πόντο. Τον σκότωσαν πολλές φορές. Τον σκότωσαν επτά φορές όταν δολοφόνησαν τους επτά γραμματείς του. Τον σκότωσαν τέσσερις φορές όταν δολοφόνησαν τα τέσσερα παιδιά του. Τον σκότωσαν όταν δολοφονήθηκαν οι παλιοί συνεργάτες του στη Ρωσική Επανάσταση.

Παρ’ όλα αυτά, όμως, εξακολούθησε να ανταποκρίνεται στα καθήκοντά του. Παρότι γερνούσε και η υγεία του χειροτέρευε, πέρασε μέσα απ’ όλα αυτά τα ηθικά, συναισθηματικά και σωματικά πλήγματα για να ολοκληρώσει τη διαθήκη του για την ανθρωπότητα όσο είχε ακόμα χρόνο. Τα συγκέντρωσε όλα μαζί - κάθε σκέψη, κάθε ιδέα, κάθε μάθημα από την προηγούμενη εμπειρία του - για να δημιουργήσει έναν γραπτό θησαυρό για εμάς, έναν θησαυρό που δεν μπορούν να καταστρέψουν ο σκώρος και η σκουριά.

Υπάρχει μια βαθιά διαφορά ανάμεσα στον Τρότσκι και τους άλλους μεγάλους άνθρώπους της δράσης και τους πολιτικούς ηγέτες που κάποια στιγμή στη ζωή τους επηρέασαν μεγάλες μάζες. Η δύναμη τέτοιων ανθρώπων, σχεδόν όλων, ήταν κάτι προσωπικό, κάτι που δεν μεταδίδονταν στους άλλους. Η επιρροή τους δεν επέζησε μετά από το θάνατό τους. Θυμηθείτε απλώς για μια στιγμή τους μεγάλους άντρες της γενιάς μας ή της μόλις προηγούμενης γενιάς: Κλεμανσώ, Χίντενμπουργκ, Γουίσλοn, Θίοντορ Ρούζβελτ, Μπράιαν. Τους ακολούθησαν και τους εμπιστεύθηκαν μεγάλες μάζες. Αλλά τώρα είναι νεκροί και όλη τους η επιρροή πέθανε μαζί τους. Τίποτα δεν απομένει απ’ αυτούς παρά μνημεία και επικήδειοι. Τίποτα άλλο δεν τους διέκρινε, εκτός από την προσωπικότητά τους. Υπήρξαν ευκαιριακοί, ηγέτες της μιας ημέρας. Δεν άφησαν πίσω τους ιδέες για να καθοδηγήσουν και να εμπνεύσουν τους ανθρώπους όταν το σώμα τους έγινε σκόνη και οι προσωπικότητές τους έγιναν μια ανάμνηση.

Αυτό δεν ισχύει για τον Τρότσκι. Δεν ήταν το ίδιο γι’ αυτόν. Αυτός υπήρξε διαφορετικός. Σίγουρα υπήρξε και αυτός επίσης άνθρωπος της δράσης. Οι πράξεις του ενσωματώθηκαν στη μεγαλύτερη επανάσταση στην ιστορία της ανθρωπότητας. Όμως, σε αντίθεση με τους οπορτουνιστές και τους ηγέτες της μιας ημέρας, οι πράξεις του ήταν εμπνευσμένες από μεγάλες ιδέες, και αυτές οι ιδέες εξακολουθούν να ζουν. Δεν έκανε μόνο μια επανάσταση. Έγραψε την ιστορία της και εξήγησε τους βασικούς νόμους που διέπουν όλες τις επαναστάσεις. Στην «Ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης», που αυτός θεωρούσε το καλύτερο έργο του, μας έδωσε έναν οδηγό για τη δημιουργία νέων επαναστάσεων, ή μάλλον, για την επέκταση της επανάστασης που ξεκίνησε τον Οκτώβρη του 1917σε ολόκληρο τον κόσμο.

Ο Τρότσκι, ο μεγάλος άνθρωπος των ιδεών, υπήρξε ο ίδιος μαθητής ενός ακόμη μεγαλύτερου – του Μαρξ. Ο Τρότσκι δεν δημιούργησε ούτε ισχυρίστηκε ότι δημιούργησε τις πιο θεμελιώδεις ιδέες που ανέπτυξε. Έχτισε πάνω στα θεμέλια που έριξαν οι μεγάλοι χτίστες του 19ου αιώνα - ο Μαρξ και ο Ένγκελς. Επιπλέον, πέρασε από τη μεγάλη σχολή του Λένιν και διδάχθηκε από αυτόν. Η ιδιοφυΐα του Τρότσκι συνίσταται στην πλήρη αφομοίωση των ιδεών που κληροδότησαν οι Μαρξ, Ένγκελς και Λένιν. Κατέκτησε τη μέθοδο τους. Ανέπτυξε τις ιδέες τους στις σύγχρονες συνθήκες, και τις εφάρμοσε με επιδέξιο τρόπο στη σύγχρονη πάλη του προλεταριάτου. Αν θέλετε να καταλάβατε τον Τρότσκι, πρέπει να γνωρίζετε ότι ήταν ένας μαθητής του Μαρξ, ένας ορθόδοξος μαρξιστής. Πολέμησε κάτω από τη σημαία του μαρξισμού για σαράντα δύο χρόνια! Τον τελευταίο χρόνο της ζωής του έβαλε τα πάντα στην άκρη προκειμένου να πολεμήσει σε μια μεγάλη πολιτική και θεωρητική μάχη για την υπεράσπιση του μαρξισμού στις τάξεις της Τέταρτης Διεθνούς! Το τελευταίο του άρθρο, που αφέθηκε πάνω στο γραφείο του σε ατελή μορφή, το τελευταίο άρθρο με το οποίο ασχολήθηκε, ήταν η υπεράσπιση του μαρξισμού ενάντια στους σύγχρονους ρεβιζιονιστές και σκεπτικιστές. Η δύναμη του Τρότσκι, πρώτα απ' όλα και πάνω απ' όλα, ήταν η δύναμη του μαρξισμού.

Θέλετε μια συγκεκριμένη εικόνα της δύναμης των μαρξιστικών ιδεών; Απλώς σκεφτείτε αυτό: όταν ο Μαρξ πέθανε, το 1883, ο Τρότσκι ήταν μόλις τεσσάρων ετών. Ο Λένιν ήταν μόλις δεκατεσσάρων. Κανένας τους δεν θα μπορούσε να γνωρίζει τον Μαρξ ή οτιδήποτε γι’ αυτόν. Ωστόσο και οι δύο έγιναν σπουδαίες ιστορικές προσωπικότητες εξ αιτίας του Μαρξ, επειδή ο Μαρξ είχε κυκλοφορήσει ιδέες στον κόσμο πριν αυτοί να γεννηθούν. Αυτές οι ιδέες ζούσαν τη δική τους ζωή. Αυτές διαμόρφωσαν τις ζωές του Λένιν και του Τρότσκι. Οι ιδέες του Μαρξ ήταν μαζί τους και καθοδήγησαν κάθε βήμα τους όταν έκαναν τη μεγαλύτερη επανάσταση στην ιστορία.

Έτσι θα επηρεάσουν κι εμάς, τους μαθητές του που ζούμε μετά από αυτός, οι ιδέες του Τρότσκι, που αποτελούν μια ανάπτυξη των ιδεών του Μαρξ. Θα διαμορφώσουν τις ζωές πολύ σημαντικότερων μαθητών που δεν έχουν ακόμη έρθει, που δεν γνωρίζουν ακόμη ούτε το όνομα του Τρότσκι. Κάποιοι που προορίζονται να είναι οι σημαντικότεροι τροτσκιστές παίζουν σήμερα στις αυλές των σχολείων. Θα ανατραφούν με τις ιδέες του Τρότσκι, όπως αυτός και ο Λένιν ανατράφηκαν με τις ιδέες του Μαρξ και του Ένγκελς.

Πράγματι, το κίνημά μας στις Ηνωμένες Πολιτείες διαμορφώθηκε και αναπτύχθηκε με τις ιδέες του, χωρίς τη φυσική του παρουσία, χωρίς ακόμη και οποιαδήποτε επικοινωνία κατά την πρώτη περίοδο. Ο Τρότσκι ήταν εξόριστος και απομονωμένος στην Άλμα Άτα όταν ξεκίνησε η πάλη για τον τροτσκισμό σ’ αυτή τη χώρα, το 1928. Εμείς δεν είχαμε επαφή μαζί του και για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν γνωρίζαμε αν ήταν νεκρός ή ζωντανός. Δεν είχαμε ούτε μια συλλογή των γραπτών του. Όλα όσα είχαμε ήταν ένα και μοναδικό επίκαιρο κείμενό του – η «Κριτική του Σχεδίου Προγράμματος της Κομιντέρν». Αυτό ήταν αρκετό. Στο φως αυτού του μοναδικού κειμένου είδαμε τον δρόμο μας, ξεκινήσαμε την πάλη μας με μεγάλη αυτοπεποίθηση, περάσαμε από τη διάσπαση χωρίς να διστάσουμε, χτίσαμε τη δομή της εθνικής μας οργάνωσης και καθιερώσαμε το εβδομαδιαίο μας τροτσκιστικό έντυπο. Το κίνημά μας χτίστηκε σταθερά από την αρχή και παρέμεινε σταθερό επειδή βασίστηκε στις ιδέες του Τρότσκι. Χρειάστηκε σχεδόν ένας χρόνος προτού μπορέσουμε να αποκαταστήσουμε άμεση επικοινωνία με το Γέρο.

Έτσι συνέβη με τα τμήματα της Τετάρτης Διεθνούς σε όλο το κόσμο. Ελάχιστοι μεμονωμένοι σύντροφοι έχουν συναντήσει ποτέ τον Τρότσκι πρόσωπο με πρόσωπο. Όμως, παντού τον γνωρίζουν. Στη Κίνα, και πέρα από τους μεγάλους ωκεανούς, στη Χιλή, στην Αργεντινή, στη Βραζιλία. Στην Αυστραλία και πρακτικά σε κάθε χώρα της Ευρώπης. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, στον Καναδά, στην Ινδοκίνα, στην Νότια Αφρική. Αυτοί δεν τον έχουν δει ποτέ, αλλά οι ιδέες του Τρότσκι τους ενώνουν σε ένα ομοιογενές και σταθερό παγκόσμιο κίνημα. Έτσι θα συνεχίσει να είναι και μετά από τον φυσικό του θάνατο. Δεν υπάρχει περιθώριο για αμφιβολία.

Η θέση του Τρότσκι στην ιστορία έχει ήδη εδραιωθεί. Θα σταθεί για πάντα σε μια ιστορικά περίοπτη θέση δίπλα στους άλλους τρεις γίγαντες του προλεταριάτου: τον Μαρξ, τον Ένγκελς και τον Λένιν. Είναι πιθανό, είναι πράγματι πολύ πιθανό, ότι στην ιστορική μνήμη της ανθρωπότητας, το όνομά του θα προκαλεί σε όλους την πιο θερμή αγάπη, την πιο θερμή ευγνωμοσύνη. Επειδή πολέμησε τόσο πολύ, ενάντια σε έναν τόσο εχθρικό κόσμο, τόσο ειλικρινά, τόσο ηρωικά, και με τέτοια ανιδιοτελή αφοσίωση!

Οι μελλοντικές γενιές της απελευθερωμένης ανθρωπότητας θα ανατρέχουν με ακόρεστο ενδιαφέρον σε αυτή την παρανοϊκή εποχή της αντίδρασης, της αιματηρής βίας και της κοινωνικής αλλαγής - αυτή την εποχή της θανάσιμης αγωνίας ενός κοινωνικού συστήματος και των πόνων της γέννας ενός άλλου. Όταν βλέπουν μέσα από το πρίσμα του ιστορικού πώς οι καταπιεσμένες μάζες των ανθρώπων έψαχναν παντού αβέβαιες, τυφλωμένες και συγχυσμένες, θα αναφέρουν με απεριόριστη αγάπη το όνομα της μεγαλοφυίας που μας έδωσε φως, της μεγάλης καρδιάς που μας έδωσε θάρρος.

Απ’ όλες τις μεγάλες μορφές της εποχής μας, απ’ όλες τις δημόσιες προσωπικότητες στις οποίες οι μάζες στρέφονταν για καθοδήγηση σε αυτούς τους τρομερά δύσκολους καιρούς, μόνο ο Τρότσκι μας εξήγησε τα πράγματα, μόνο αυτός μας φώτισε μέσα στο σκοτάδι. Μόνο το μυαλό του ξεμπέρδεψε τα μυστήρια και τις πολυπλοκότητες της εποχής μας. Το μεγάλο μυαλό του Τρότσκι ήταν αυτό που φοβόντουσαν όλοι οι εχθροί του. Δεν μπορούσαν να τον αντιπαλέψουν. Δεν μπορούσαν να του απαντήσουν. Στην απίστευτα φρικτή μέθοδο με την οποία τον σκότωσαν κρύβεται ένας βαθύς συμβολισμός. Κατέφεραν ένα χτύπημα στο μυαλό του! Όμως τα πιο πλούσια γεννήματα αυτού του μυαλού είναι ακόμα ζωντανά. Είχαν ήδη δραπετεύσει και δεν μπορούν ποτέ να συλληφθούν ξανά και να καταστραφούν.

Δεν προσπαθούμε να υποβαθμίσουμε το χτύπημα που έχει δοθεί σε εμάς, στο κίνημά μας και στον κόσμο. Είναι η χειρότερη καταστροφή. Έχουμε χάσει κάτι ανεκτίμητης αξίας, που δεν μπορεί ποτέ να ανακτηθεί. Έχουμε χάσει την έμπνευση της φυσικής του παρουσίας, τις σοφές συμβουλές του. Όλα αυτά χάνονται για πάντα. Ο ρωσικός λαός έχει υποστεί το πιο τρομερό πλήγμα απ’ όλους. Αλλά από το γεγονός ότι η σταλινική καμαρίλα έπρεπε να σκοτώσει τον Τρότσκι μετά από έντεκα χρόνια, ότι έπρεπε να τον πλησιάσουν από τη Μόσχα, να αφιερώσουν όλη την ενέργεια και τα σχέδιά τους στο πώς να καταστρέψουν τη ζωή του Τρότσκι - αυτό αποτελεί τη μεγαλύτερη μαρτυρία ότι ο Τρότσκι ζούσε ακόμη μέσα στις καρδιές του ρωσικού λαού. Δεν πίστευαν τα ψέματα. Περίμεναν και ήλπιζαν στην επιστροφή του. Τα λόγια του είναι ακόμα εκεί. Η μνήμη του είναι ζωντανή μέσα στις καρδιές τους.

Λίγες μόλις ημέρες πριν από το θάνατο του συντρόφου Τρότσκι, οι εκδότες του ρωσικού Δελτίου δέχτηκαν ένα γράμμα από τη Ρίγα. Είχε ταχυδρομηθεί πριν από την ενσωμάτωση της Λετονίας στη Σοβιετική Ένωση. Έλεγαν με απλά λόγια ότι η «Ανοιχτή Επιστολή προς τους Εργάτες της ΕΣΣΔ» του Τρότσκι είχε φτάσει σ’ αυτούς, είχε γεμίσει τις καρδιές τους με θάρρος και τους έδειξε το δρόμο. Η επιστολή ανέφερε ότι το μήνυμα του Τρότσκι είχε απομνημονευθεί, λέξη προς λέξη, και θα περνούσε από στόμα σε στόμα, ανεξάρτητα από το τι θα μπορούσε να συμβεί. Πιστεύουμε πραγματικά ότι τα λόγια του Τρότσκι θα επιζήσουν στη Σοβιετική Ένωση περισσότερο από το αιματηρό καθεστώς του Στάλιν. Στην επερχόμενη μεγάλη ημέρα της απελευθέρωσης, το μήνυμα του Τρότσκι θα γίνει η σημαία του ρωσικού λαού.

Όλος ο κόσμος γνωρίζει ποιος σκότωσε τον σύντροφο Τρότσκι. Ο κόσμος γνωρίζει ότι από το νεκροκρέβατό του κατηγόρησε τον Στάλιν και την GPU του για τη δολοφονία. Η δήλωση του δολοφόνου, που είχε προετοιμαστεί πριν από το έγκλημα, είναι η τελική απόδειξη, αν χρειάζεται άλλη απόδειξη, ότι η δολοφονία ήταν μια δουλειά της GPU. Είναι μια επανάληψη των ψεμάτων των δικών της Μόσχας. Είναι μια ηλίθια αστυνομικής έμπνευσης προσπάθεια, της τελευταίας στιγμής, να ανασυσταθούν οι σκευωρίες που είχαν απαξιωθεί στα μάτια όλου του κόσμου. Τα κίνητρα για τη δολοφονία προέκυψαν από την παγκόσμια αντίδραση, τον φόβο της επανάστασης και τα αισθήματα μίσους και εκδίκησης των προδοτών. Ο Άγγλος ιστορικός Μακώλεϋ έχει σχολιάσει ότι οι αποστάτες ανά τους αιώνες έχουν εκδηλώσει μια ακραία κακεντρέχεια απέναντι σε αυτούς που έχουν προδώσει. Ο Στάλιν και η συμμορία των προδοτών του έχουν κυριευθεί από ένα λυσσαλέο μίσος για τον άνθρωπο που τους θυμίζει το παρελθόν τους. Ο Τρότσκι, το σύμβολο της μεγάλης επανάστασης, τους υπενθύμιζε συνεχώς την υπόθεση που εγκατέλειψαν και πρόδωσαν, και τον μισούσαν για αυτό. Τον μισούσαν για όλες τις αρετές και τις σπουδαίες ανθρώπινες ιδιότητες που ενσάρκωνε και οι οποίες τους ήταν εντελώς ξένες. Ήταν αποφασισμένοι να τον εξαλείψουν με κάθε κόστος.

Τώρα έρχομαι σε ένα ζήτημα που είναι πολύ οδυνηρό, μια σκέψη που, είμαι σίγουρος, είναι στο μυαλό όλων μας. Τη στιγμή που διαβάζαμε για την επιτυχία της επίθεσης, είμαι βέβαιος ότι όλοι μεταξύ μας αναρωτιόμασταν: δε θα μπορούσαμε να τον είχαμε σώσει για ένα ακόμη χρονικό διάστημα; Αν είχαμε προσπαθήσει πιο σκληρά, αν είχαμε κάνει περισσότερα γι' αυτόν - δε θα μπορούσαμε να τον είχαμε σώσει; Αγαπητοί σύντροφοι, ας μην κατηγορούμε τους εαυτούς μας. Ο σύντροφος Τρότσκι ήταν καταδικασμένος σε θάνατο εδώ και χρόνια. Οι προδότες της επανάστασης γνώριζαν ότι η επανάσταση ζούσε μέσα του, η παράδοση, η ελπίδα. Όλα τα μέσα ενός ισχυρού κράτους, που κινούνταν από το μίσος και την εκδικητικότητα του Στάλιν, επιστρατεύτηκαν για τη δολοφονία ενός και μόνο ανθρώπου, χωρίς μέσα και με μια μικρή ομάδα οπαδών. Όλοι οι συνεργάτες του έχουν θανατωθεί, επτά από τους πιστούς γραμματείς, τα τέσσερα παιδιά του. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι τον είχαν σημαδεμένο για να τον σκοτώσουν αφότου εξορίστηκε από τη Ρωσία, εμείς τον προστατεύσαμε για έντεκα χρόνια! Αυτά ήταν τα πιο γόνιμα χρόνια ολόκληρης της ζωής του. Αυτά ήταν τα χρόνια που κάθισε σε πλήρη ωριμότητα για να αφιερωθεί στο έργο της ανακεφαλαίωσης και διαμόρφωσης σε μόνιμη γραπτή μορφή των πορισμάτων των εμπειριών του και των σκέψεων του.

Τα νωθρά αστυνομικά μυαλά τους δεν μπορούν να γνωρίζουν ότι ο Τρότσκι άφησε πίσω του τον καλύτερο εαυτό του. Ακόμη και πεθαμένος,, τους ματαίωσε τα σχέδια. Γιατί ο Τρότσκι άφησε πίσω του αυτό που ήθελαν περισσότερο απ’ όλα να σκοτώσουν – τη μνήμη και την ελπίδα της επανάστασης.

 

 Εάν κατηγορείτε τον εαυτό σας ή εμάς επειδή αυτή η δολοφονική μηχανή κατόρθωσε να πλησιάσει τελικά τον Τρότσκι και να τον σκοτώσει, θα πρέπει να θυμηθείτε ότι είναι πολύ δύσκολο να προστατέψετε οποιονδήποτε από τους δολοφόνους. Ο δολοφόνος που καιροφυλακτεί το θύμα του νύχτα και μέρα, συχνά διαπερνά και την καλύτερη προστασία. Ακόμα και οι τσάροι της Ρωσίας και άλλοι ηγέτες, περιτριγυρισμένοι από όλες τις αστυνομικές δυνάμεις των μεγάλων κρατών, δεν μπορούσαν πάντοτε να αποφύγουν τη δολοφονία από μικρές ομάδες αποφασισμένων τρομοκρατών, εξοπλισμένων με τα πιο περιορισμένα μέσα. Αυτό συνέβη περισσότερες από μια φορές στη Ρωσία κατά τις προ-επαναστατικές ημέρες. Και εδώ, στην περίπτωση του Τρότσκι, είχαμε όλα αυτά από την ανάποδη. Όλα τα μέσα ήταν στην πλευρά των δολοφόνων. Ένας μεγάλος κρατικός μηχανισμός, που μετατράπηκε σε δολοφονική μηχανή, εναντίον ενός ανθρώπου και λίγων αφοσιωμένων μαθητών. Επομένως, αν τελικά διαπέρασαν την προστασία, εμείς πρέπει μόνο να αναρωτηθούμε, κάναμε ό,τι μπορούσαμε για να το αποτρέψουμε ή να το αναβάλουμε; Ναι, κάναμε το καλύτερο δυνατό. Με πλήρη συνείδηση, πρέπει να πούμε ότι κάναμε το καλύτερο δυνατό.

Τις τελευταίες εβδομάδες μετά τη δολοφονική απόπειρα της 24ης Μαΐου, θέσαμε και πάλι στην ημερήσια διάταξη της ηγετικής μας επιτροπής το ζήτημα της προστασίας του συντρόφου Τρότσκι. Όλοι οι σύντροφοι συμφώνησαν ότι αυτό είναι το πιο σημαντικό καθήκον μας, το πιο σημαντικό για τις μάζες όλου του κόσμου και για τις μελλοντικές γενιές, ότι πάνω απ’ όλα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να προστατεύσουμε τη ζωή της ιδιοφυΐας μας, του συντρόφου μας, που μας βοήθησε και μας καθοδήγησε τόσο καλά. Μια αντιπροσωπεία ηγετών του κόμματος πραγματοποίησε επίσκεψη στο Μεξικό. Αποδείχθηκε ότι ήταν η τελευταία μας επίσκεψη. Εκεί, με την ευκαιρία αυτή, σε συνεννόηση μαζί του, συμφωνήσαμε σε μια νέα καμπάνια για την ενίσχυση της φρουράς. Σε αυτήν εδώ τη χώρα, συλλέξαμε χρήματα για να οχυρώσουμε το σπίτι, δαπανώντας χιλιάδες δολάρια. Όλα τα μέλη μας και οι συμπαθούντες ανταποκρίθηκαν με μεγάλες θυσίες και γενναιοδωρία.

Όμως η δολοφονική μηχανή παρεισέφρησε. Αλλά όσοι βοήθησαν ακόμη και στο μικρότερο βαθμό, είτε οικονομικά είτε με τις σωματικές τους δυνάμεις, όπως οι γενναίοι νεαροί σύντροφοί μας της φρουράς, δεν θα μετανιώσουν ποτέ γι' αυτό που έκαναν για να προστατεύσουν και να βοηθήσουν τον Γέρο.

Την ώρα που ο σύντροφος Τρότσκι δεχόταν το τελικό θανάσιμο χτύπημα, επέστρεφα με το τρένο από ένα ειδικό ταξίδι στη Μινεάπολη. Είχα πάει εκεί με σκοπό να κανονίσω να κατεβούν και να ενισχύσουν τη φρουρά στο Κογιοακάν νέοι σύντροφοι, ειδικά καταρτισμένοι. Στο δρόμο της επιστροφής, καθόμουν στο τρένο με το αίσθημα της ικανοποίησης ότι ο σκοπός του ταξιδιού είχε επιτευχθεί, ότι είχαν διασφαλισθεί οι ενισχύσεις της φρουράς.

Στη συνέχεια, καθώς το τρένο περνούσε μέσα από τη Πενσυλβάνια, γύρω στις τέσσερις το πρωί, έφεραν τις πρώτες εφημερίδες με την είδηση ότι ο δολοφόνος διαπέρασε τη γραμμή άμυνας και χτύπησε με μια αξίνα το κεφάλι του συντρόφου Τρότσκι. Αυτή ήταν η αρχή μιας τρομερής ημέρας, της πιο θλιβερής μέρας της ζωής μας, όταν περιμέναμε, ώρα με την ώρα, ενώ ο Γέρος έδινε την τελευταία του μάχη και πάλευε μάταια με το θάνατο. Αλλά ακόμη και τότε, σε εκείνη την ώρα της τρομερής θλίψης, όταν λάβαμε το μοιραίο μήνυμα με το υπεραστικό τηλεφώνημα: «Ο Γέρος είναι νεκρός» - ακόμη και τότε, δεν επιτρέψαμε στον εαυτό μας να σταματήσουμε για να κλάψουμε. Αφιερωθήκαμε αμέσως στο έργο να υπερασπιστούμε τη μνήμη του και να υλοποιήσουμε τη διαθήκη του. Και εργαστήκαμε πιο σκληρά από ποτέ, γιατί για πρώτη φορά συνειδητοποιήσαμε πλήρως ότι τώρα πρέπει να τα κάνουμε όλα μόνοι μας. Δεν μπορούμε πλέον να στηριζόμαστε στον Γέρο. Αυτό που γίνεται τώρα, αυτό πρέπει να κάνουμε. Αυτό είναι το πνεύμα με το οποίο πρέπει να εργαστούμε από τώρα και στο εξής.

Οι καπιταλιστές αφέντες του κόσμου κατάλαβαν ενστικτωδώς τη σημασία του ονόματος του Τρότσκι. Ο φίλος των καταπιεσμένων, ο δημιουργός των επαναστάσεων, ήταν η ενσάρκωση όλων αυτών που αυτοί μισούσαν και φοβόταν! Ακόμα και στο θάνατο τον διασύρουν. Οι εφημερίδες τους ρίχνουν τη λάσπη τους στο όνομά του. Ήταν ο εξόριστος του κόσμου στην εποχή της αντίδρασης. Καμία πόρτα δεν του άνοιξε οπουδήποτε, εκτός από αυτή της Δημοκρατίας του Μεξικού. Το γεγονός ότι ο Τρότσκι αποκλείστηκε από όλες τις καπιταλιστικές χώρες αποτελεί από μόνο του τη σαφέστερη διάψευση για όλες τις συκοφαντίες των σταλινικών, για όλες τις βρώμικες κατηγορίες τους ότι πρόδωσε την επανάσταση, ότι είχε στραφεί ενάντια στους εργάτες. Αυτές ποτέ δεν έπεισαν τον καπιταλιστικό κόσμο. Ούτε για μια στιγμή.

Οι καπιταλιστές όλων των ειδών φοβούνται και μισούν το νεκρό του σώμα! Οπωσδήποτε, οι πόρτες της μεγάλης δημοκρατίας μας είναι ανοιχτές σε πολλούς πολιτικούς πρόσφυγες. Όλες οι κατηγορίες των αντιδραστικών, δημοκρατικοί απατεώνες που πρόδωσαν και εγκατέλειψαν το λαό τους, μοναρχικοί, ακόμη και φασίστες – έγιναν καλοδεχούμενοι στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Όμως ούτε το νεκρό σώμα του φίλου των καταπιεσμένων δεν μπόρεσε να βρει εκεί άσυλο! Δεν πρόκειται να το ξεχάσουμε αυτό! Θα κρατήσουμε αυτό το παράπονο μέσα στην καρδιά μας και σε εύθετο χρόνο θα πάρουμε την εκδίκησή μας.

Η μεγάλη και ισχυρή δημοκρατία του Ρούσβελτ και του Χαλ δεν μας επέτρεψε να φέρουμε εδώ το σώμα του για να το κηδεύσουμε. Όμως είναι εδώ ακριβώς το ίδιο. Όλοι μας νιώθουμε ότι βρίσκεται εδώ σε αυτήν την αίθουσα απόψε - όχι μόνο στις μεγάλες ιδέες του, αλλά επίσης, ειδικά απόψε, στη μνήμη μας ως άνθρωπος. Έχουμε το δικαίωμα να είμαστε περήφανοι που ο καλύτερος άνθρωπος της εποχής μας ανήκε σε εμάς, το σπουδαιότερο μυαλό και η ισχυρότερη και πιο πιστή καρδιά. Η ταξική κοινωνία όπου ζούμε εκθειάζει τους κατεργάρηδες, τους απατεώνες, τους συμφεροντολόγους, τους ψεύτες και τους καταπιεστές του λαού. Δύσκολα μπορείτε να κατονομάσετε κάποιον διανοούμενο εκπρόσωπο της αποσυντιθέμενης ταξικής κοινωνίας, υψηλού ή χαμηλού επιπέδου, ο οποίος να μην είναι ένας άθλιος υποκριτής και αξιοκαταφρόνητος δειλός, που να μην ασχολείται πρωτίστως με τις ασήμαντες προσωπικές του υποθέσεις και να μην προσπαθεί να σώσει το δικό του άχρηστο τομάρι. Δεν είναι παρά μια άθλια φάρα. Δεν υπάρχει καμία εντιμότητα, καμία έμπνευση στο συνάφι τους. Δεν έχουν ούτε έναν άνθρωπο που να μπορεί να ανάψει μια φλόγα στην καρδιά της νεολαίας. Ο Γέρος μας ήταν φτιαγμένος από καλύτερο υλικό. Ο Γέρος μας ήταν φτιαγμένος από ολοκληρωτικά διαφορετικό υλικό. Υψώνονταν με το ηθικό μεγαλείο του πάνω απ’ αυτούς τους πυγμαίους.

Ο σύντροφος Τρότσκι δεν αγωνίστηκε μόνο για τον μελλοντικό στόχο μιας νέας κοινωνίας βασισμένης στην ανθρώπινη αλληλεγγύη. Έζησε κάθε μέρα της ζωής του σύμφωνα με τα υψηλότερα και ευγενέστερα πρότυπά του. Δεν του επέτρεψαν να γίνει πολίτης καμίας χώρας. Αλλά, στην πραγματικότητα, αυτός ήταν κάτι πολύ περισσότερο από αυτό. Ήταν ήδη, στο μυαλό του και στη συμπεριφορά του, ένας πολίτης του κομμουνιστικού μέλλοντος της ανθρωπότητας. Αυτή η ανάμνησή του ως ανθρώπου και ως συντρόφου μας είναι πολυτιμότερη από το χρυσάφι και τα ρουμπίνια. Δύσκολα μπορούμε να κατανοήσουμε έναν άνθρωπο αυτού του τύπου που ζει ανάμεσά μας. Όλοι είμαστε παγιδευμένοι στο ατσάλινο δίχτυ της ταξικής κοινωνίας με τις ανισότητες, τις αντιφάσεις, τις συμβατικότητες, τις κάλπικες αξίες της, τα ψέματά της. Η ταξική κοινωνία δηλητηριάζει και διαβρώνει τα πάντα. Όλοι μας έχουμε σμικρυνθεί, στρεβλωθεί και τυφλωθεί από αυτό. Δύσκολα μπορούμε να οραματισθούμε ποιες θα είναι οι ανθρώπινες σχέσεις, δύσκολα μπορούμε να κατανοήσουμε ποια θα είναι η προσωπικότητα του ανθρώπου, σε μια ελεύθερη κοινωνία.

Ο σύντροφος Τρότσκι μας έδωσε μια προκαταβολική εικόνα. Χάρις σ’ αυτόν, στην προσωπικότητά του ως ανθρώπινη ύπαρξη, μπορέσαμε να ρίξουμε μια ματιά στον μελλοντικό κομμουνιστή άνθρωπο. Αυτή η ανάμνηση του ως ανθρώπου, ως συντρόφου, είναι η μεγαλύτερη διαβεβαίωση για εμάς ότι το πνεύμα των ανθρώπων που αγωνίζονται για την ανθρώπινη αλληλεγγύη είναι ακαταμάχητο. Στην τρομερή εποχή μας πολλά πράγματα θα πεθάνουν. Ο καπιταλισμός και όλοι οι ήρωές του θα πεθάνουν. Ο Στάλιν και ο Χίτλερ και ο Ρούσβελτ και ο Τσόρτσιλ, και όλα τα ψέματα και οι αδικίες και η υποκρισία που υποδηλώνουν, θα πεθάνουν μέσα στο αίμα και στη φωτιά. Αλλά το πνεύμα του κομμουνιστή ανθρώπου που εκπροσώπησε ο σύντροφος Τρότσκι δεν θα πεθάνει.

Η μοίρα επιφύλαξε σε μας, ανθρώπους πλασμένους από κοινό πηλό, να γίνουμε οι πιο κοντινοί μαθητές του συντρόφου Τρότσκι. Τώρα γινόμαστε οι κληρονόμοι του και είμαστε επιφορτισμένοι με την αποστολή να πραγματοποιήσουμε τη διαθήκη του. Είχε εμπιστοσύνη σε εμάς. Μας διαβεβαίωσε με τα τελευταία του λόγια ότι έχουμε δίκιο και ότι θα νικήσουμε. Χρειαζόμαστε μόνο εμπιστοσύνη στον εαυτό μας και στις ιδέες, στην παράδοση και στη μνήμη που μας άφησε ως κληρονομιά.

Οφείλουμε τα πάντα σε αυτόν. Οφείλουμε σε αυτόν την πολιτική μας ύπαρξη, την κατανόησή μας, την πίστη μας στο μέλλον. Δεν είμαστε μόνοι. Υπάρχουν άλλοι σαν εμάς σε όλα τα μέρη του κόσμου. Να το θυμάστε αυτό πάντοτε. Δεν είμαστε μόνοι. Ο Τρότσκι έχει εκπαιδεύσει μαθητές να γίνουν στελέχη σε περισσότερες από τριάντα χώρες. Είναι πεπεισμένοι μέχρι το μυελό των οστών τους για το δικαίωμά τους στη νίκη. Δεν θα δειλιάσουν. Κανείς μας δεν θα δειλιάσει. «Είμαι βέβαιος για τη νίκη της Τέταρτης Διεθνούς!». Έτσι είπε ο σύντροφος Τρότσκι την τελευταία στιγμή της ζωής του. Έτσι είμαστε βέβαιοι.

Ο Τρότσκι δεν αμφέβαλε ποτέ, κι εμείς δεν θα αμφιβάλουμε ποτέ, ότι, οπλισμένοι με τα όπλα του, με τις ιδέες του, θα οδηγήσουμε τις καταπιεσμένες μάζες του κόσμου έξω από την αιματηρή αναταραχή του πολέμου σε μια νέα σοσιαλιστική κοινωνία. Αυτό καταθέτουμε εδώ σήμερα πάνω στον τάφο του συντρόφου Τρότσκι.

Και εδώ, πάνω στον τάφο του, καταθέτουμε επίσης ότι δεν θα ξεχάσουμε ποτέ την αποχαιρετιστήρια εντολή του - ότι θα προστατεύσουμε και θα περιθάλψουμε τη γυναίκα-συμπολεμιστή του, την πιστή σύντροφο όλων των αγώνων και των περιπλανήσεών του. «Φροντίστε την», είπε, «ήταν μαζί μου πολλά χρόνια». Ναι, θα την φροντίσουμε. Πριν από όλα τα άλλα, θα φροντίσουμε τη Ναταλία.

Φτάνουμε τώρα στα τελευταία λόγια αποχαιρετισμού του μεγάλου συντρόφου και δασκάλου μας, που τώρα έγινε ο πιο δοξασμένος μας μάρτυρας. Δεν αρνούμαστε ότι η θλίψη σφίγγει τις καρδιές όλων μας. Όμως, η δική μας θλίψη δεν φέρνει την κατάρρευση, δεν υπονομεύει την θέληση. Κυριαρχείται από οργή, μίσος και αποφασιστικότητα. Θα τη μεταλλάξουμε σε μαχητική ενέργεια για να συνεχίσουμε τον αγώνα του Γέρου. Ας τον αποχαιρετήσουμε με έναν τρόπο αντάξιο των μαθητών του, όπως αρμόζει στους καλούς στρατιώτες του στρατού του Τρότσκι. Όχι σκυμμένοι από αδυναμία και απελπισία, αλλά όρθιοι με στεγνά μάτια και σφιγμένες γροθιές. Με το τραγούδι του αγώνα και της νίκης στα χείλη μας. Με το τραγούδι της πίστης στην Τέταρτη Διεθνή του Τρότσκι, το Διεθνές Κόμμα που θα γίνει η πανανθρώπινη φυλή!

Μετάφραση: Νίκος Ταμβακλής

Πηγή: https://www.okde.org/index.php/el/